Wannes Cré interviewt Benjamin Verdonck n.a.v. Festivaaalllaallal 2012 (www.scheldapen.be). Dit interview werd gepubliceerd in de festivalkrant.
Benjamin Verdonck: In het handvest vraag ik aandacht voor de ecologische catastrofe die op de loer ligt (of als een komeet op ons afstevent), maar veel meer nog aandacht voor de economische, sociale, politieke en ethische actoren die aan deze catastrofe ten grondslag liggen. Omdat dit een uiterst complex kluwen is waarop geen pasklare antwoorden zijn, moeten we zoeken, onderzoeken, een nieuwe taal uitvinden en dergelijke meer. Het handvest is dus een uitnodiging, een vraag om hier samen naar te zoeken. Om deze zoektocht enige richting te geven heb ik een aantal spelregels voorgesteld met betrekking tot actuele problematieken en gevraagd aan de podiumkunstensector om het spel mee te spelen. Het spel vangt aan op 1 september.
Wannes Cré: Bij het tot stand komen van Festivaaalllaallal 2012 zorgde de toepassing van het handvest meer dan eens voor verhitte discussies. Een vaak gehoorde kritiek was dat het kunstwerk (het handvest) een beknotting zou zijn van de artistieke vrijheid van andere kunstenaars.
Benjamin Verdonck: Ik vind dat dit helemaal niet het geval is. Ten eerste formuleer ik in de begeleidende brief duidelijk dat de onderschrijver van het handvest medekunstenaar van het werk wordt en dat het hem vrij staat het werk te promoten, te bekritiseren, uit te breiden, om te keren of te verkopen zoals dat met een eigen werk zou gebeuren. Wat ik geef is een kader, geen nauwgezet puntenplan. Ik vraag aan organisaties om te beslissen van binnen deze krijtlijnen iets te doen. Deze vraag is zeer beperkt in tijd (zes maanden, nvdr.) en laat genoeg ruimte voor eigen invulling. Een artiest die zich met een organisatie verbindt werkt vanzelfsprekend naar opdracht en binnen de beperkingen van die organisatie - hij krijgt bijvoorbeeld ook geen ongelimiteerde budgetten. Het is de keuze van de artiest om voor deze of gene organisatie te werken, en het is het beleid van de organisaties dat het kader bepaalt waarbinnen gewerkt kan worden. Bovendien zijn de proposities die ik doe van dezelfde aard als bijvoorbeeld het vastleggen van een maximum decibelgehalte of het invoeren van een rookverbod op de werkvloer. Voor mij zijn het dat soort proposities.
Ten tweede, iets dat ik eigenlijk veel belangrijker vind, is dat de enige waarde of norm nog lijkt te zijn: zo veel mogelijk vrijheid voor het individu. Dit is… dit lijkt de enige overblijvende normering waaraan waarden worden afgemeten, en daar ga ik echt tegenin. Er bestaat… ik vind dat er zoiets kan bestaan als een ethiek of een categorie waarvan je zegt: kijk, dit is waardevol en daarom niet vrijheidsbeperkend. Een organisatie zou kunnen zeggen: "kijk, dit is iets dat wij waardevol vinden en daarom vragen wij om binnen bepaalde lijnen te kleuren." Als je dat vrijheidsbeperkend vindt... (zucht)... dan kies je eigenlijk voor het soort samenleving waarin wij nu zitten, namelijk een samenleving waarin geen normen meer bestaan, enkel nog politieke regelgeving: de spelregels waarbinnen iedereen zich een beetje mag bewegen ten voordele van de vrijheid van de andere. Dit is een toestand… deze toestand is tout court onhoudbaar, want – en dat is dan het derde ding – de punten waarover ik het heb zijn dermate precair en dermate dringend dat je ze onmogelijk in naam van de vrijheid niet onder ogen kan zien. Je kan... (kreunt)... ik kan niet zien of weten op welke manier kippen gefokt en geslacht worden en dan toch maar doorgaan met vlees eten, zogenaamd omdat het lekker is. Dat gaat niet meer. Ik wil – nogmaals – met het handvest wil ik niemand dingen verplichten of verbieden. De vraag die ik wil stellen is: we weten allemaal dat het verkeerd gaat, maar wat doen we daarmee? Wat doen we daarmee? Dat is wat ik vraag, en die vraag is een oefening, een tijdelijk engagement om te zien wat het oplevert. Het praten met mensen, het wikken en wegen, dat is de oefening die ik vraag te maken. Een oefening die ik op de spits drijf met dit handvest. Ik ben begaan met de dingen die mij omringen… (huilt bijna)... dit is iets dat mij niet onbewogen laat, iets dat mij niet gerust laat en iets, tja, iets waarover ik een werk wil maken.
Ik suggereer niet dat de beperkingen die ik voorstel (geen vlees eten, niet vliegen, enkel zwart-wit drukken, decors recycleren) de oplossingen zijn, maar ik geloof dat ze een aanzet kunnen zijn tot een radicaal herdenken van de hele praktijk. Dat is eigenlijk wat ik beoog.
Wannes Cré - Scheld'apen
