Het virus van de Tigris
Dammen als middel tegen dammen
De Tigris droogt op, maar klimaatverandering is daar maar een klein deel van. Toon Bijnens, coöperator van het initiatief Save The Tigris, dat de watervoorraden in Irak wil beschermen, woont al 5 jaar in Irak. “Vooral jongeren zijn zich heel bewust van het probleem.”
Dammen en droogte
“De Tigris begint in het zuidoosten van Turkije, maar mondt uit in de Perzische golf in Zuid-Irak, net zoals de Eufraat. Aan de monding is het met de waterkwaliteit het ergst gesteld. Al het afval van het noorden loopt naar het zuiden, het water is daar dus enorm vervuild.
Door de vele dammen buiten Irak komt er minder water vanuit het noorden gestroomd, zodat het zout van de zee steeds dieper het binnenland kan instromen. Maar zout water kan je niet gebruiken zoals zoetwater, je kan er niet mee douchen bijvoorbeeld.
Iran bouwt ook de zijrivieren vol met dammen. Daar is het waterpeil dramatisch gedaald, soms is er bijna geen water meer. Dat is echt een groot probleem voor alle landbouwers in die regio. Paradoxaal is de reactie daarop om nog meer dammen te gaan bouwen.
De droogte van de Tigris verschilt ieder jaar, dat heeft ook te maken met klimaatverandering. Afgelopen twee jaren waren redelijk goede jaren, maar in 2018 konden de Irakezen de rivier te voet oversteken in Baghdad. Dat was de eerste keer ooit. Toen werden de mensen zich pas echt bewust van het probleem, daarvoor werd dat altijd op de lange baan geschoven. Het is steeds zichtbaarder.”
Twee kanten
“Er zijn eigenlijk twee kanten aan het verhaal: hoe Irak het water regelt, en wat er buiten Irak gebeurt.
Ten eerste worden er zomaar dammen gebouwd zonder dat er overlegd wordt. De landen in het noorden, Turkije en Iran, hebben ook geen behoefte aan onderhandelingen, maar dat heeft wel invloed op het zuiden van Irak.
Ten tweede beheert Irak zijn water niet goed. Er is heel veel waterverspilling. De mensen zijn zich niet bewust van de kostbaarheid van het water. Ze laten bijvoorbeeld de tuinslang lopen of maken hun oprit schoon met dat kostbare water, en regenwater wordt niet opgevangen.
De bevolking moet zich eerst bewust worden van het probleem, maar er is geen sensibilisering vanuit de overheid of eender wie. Veel mensen zijn er dus niet mee bezig. De jongeren zijn zich wel veel meer bewust van het probleem.”
Andere problemen
“Het conflict om water is al begonnen in de jaren 70l. Toen kwamen er gigantische dammen in Syrië, Irak en daarna ook in Turkije. Einde jaren 90 begon Turkije zo’n 20 dammen te bouwen op de Tigris om het gebied te ontwikkelen.
De VN heeft wel een verdrag met regels over hoe je een rivier moet delen met andere landen, maar Turkije wil dat verdrag niet ondertekenen. Het is politiek gezien een ingewikkelde situatie.
Daarbij komt dat het probleem nooit de volledige aandacht heeft gekregen van de regering, Irak heeft natuurlijk nog wel wat andere problemen. De klimaatverandering en het water staan dus niet op de eerste plaats.”
“Natuurlijk verergert dat alles, het watertekort creëert ook nieuwe conflicten. Iedereen kijkt naar z’n eigen gebied. In Basra, een stad in het zuiden, is het probleem enorm groot. Toch installeert de regering geen waterzuiveringsstation, terwijl ze dat al van in het begin heel makkelijk kon doen. Irak is geen arm land, maar er is veel corruptie. Heel veel geld verdwijnt gewoon. Daarnaast willen externen niet investeren in een conflictzone. Er zijn wel ngo's, maar geen internationale investeringen.
Ahwar Festival
“Vooral de jongeren zijn zich bewust van het probleem, maar die krijgen in Irak niet veel kansen. Er is veel werkloosheid en de oudere generatie houdt alle bestuursplekken bezet. Als jongeren toch met nieuwe ideeën komen, dan houdt de oude garde dat allemaal tegen. Het is dus moeilijk om iets te veranderen.”
Mensen uit Irak, Turkije en omstreken maken zich zorgen over hetzelfde probleem: de gezondheid van de Tigris. Dat zullen ze echter niet te weten komen van elkaar omdat ze zelf de landsgrenzen niet oversteken. Daarom willen we een tweede editie organiseren van het Ahwar Festival, waar we die mensen samenbrengen over de grenzen heen. Tijdens dat festival richten we ons op activisten en niet op overheden. Het festival duurt drie dagen lang en de activiteiten verlopen in vijf verschillende talen. Momenteel zijn we op zoek naar fondsen, en we hopen dat we het festival na covid kunnen organiseren.
Bekijk hier een filmpje over het Ahwar Festival.
“We zijn een netwerk van verschillende organisaties in verschillende landen", zegt Toon Bijnens. "Onze focus ligt op Irak. Het doel van het netwerk is kennis en vaardigheden delen en het verhaal van Irak vertellen op internationaal niveau. We zijn begonnen in 2012 als een campagne tegen de Ilisudam, een gigantische dam in Zuid-Turkije die de watervoorraden in Zuid-Irak enorm beïnvloedde. Sindsdien zijn we ook meer beginnen focussen op andere dammen in Iran en Koerdistan, die allemaal gebouwd werden zonder inspraak van de bevolking. De dammen hebben allemaal hetzelfde doel: diegenen die ze gebouwd hebben, willen zoveel mogelijk water voor zichzelf houden."
"Daarnaast focussen we ook op vervuiling. Hier in Irak werken we op lokaal niveau met plaatselijke activisten. Veel van die activisten zijn jongeren. We ondernemen kleine dingen zoals de oevers van de rivier schoonmaken met de hand. en milieucampagnes opzetten. We trainen onze activisten ook om zelf informatiesessies over de rivier te geven, want er wordt veel water verspild. Verder pleiten we voor de bescherming van de rivier op internationaal niveau.”